شرکت های سرمایه گذاری بر اساس بند ۲۱ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار، یکی از نهادهای مالی محسوب می‌شوند که مانند صندوق های سرمایه گذاری واسطه‌ای برای خرید و فروش سهام شرکتهای بورسی می‌باشند. این شرکتها از مجموعه‌ای از افراد متخصص تشکیل شده که وضعیت شرکتهای پذیرفته شده در بورس را بررسی و آنالیز می‌کنند و می‌دانند چه موقع باید سهام این شرکتها را خرید و چه زمان فروخت تا بیشترین سود را بدست آورند. یعنی فعالیت اصلی این شرکتها خرید و فروش سهام شرکتهای بورسی و غیر بورسی در بهترین زمان است. شرکتهای سرمایه‌گذاری سهام شرکتها را با هدف مدیریت خود شرکت نمی‌خرند، یعنی اصلا برایشان مهم نیست چه کسی دارد آنها را مدیریت می‌کند. برایشان مهم این است که عملکرد شرکت خوب باشد و به بیشترین سوددهی برسد تا خودشان هم از این سوددهی نفع ببرند. هر زمان هم که شرکت به سوددهی نرسد یا روند نزولی در پیش گیرد، سهامش را می‌فروشند. بنابراین نگاه شرکت مشاور سرمایه گذاری به خرید سهام شرکتها نگاهی کوتاه مدت است. در حال حاضر ده‌ها شرکت سرمایه گذاری در بورس فعالیت می‌کنند که برخی از آنها مربوط به بانک‌ها یا موسسات اعتباری و لیزینگ هستند و برخی هم در زمینه‌های تخصصی مثل خودرو، ساختمان، صنایع شیمیای و… سرمایه‌گذاری می‌کنند.
انواع شرکت سرمایه گذاری بر حسب نوع فعالیت
شرکت های سرمایه گذاری را بر اساس مولفه‌های مختلف می‌توان به شکل زیر دسته بندی کرد:
از نظر نوع فعالیت:
شرکتهای فعالیت عام
شرکت سهامی عام یکی از گونه‌های شرکتهای سهامی است که بخشی از سرمایه آن از راه فروش سهام به غیرمؤسسان (مردم عادی) تأمین شود. سهام شرکت سهامی عام در بورس اوراق بهادار دادوستد می‌شود.
سازمان‌های بورس در برخی کشورها معمولاً شرکتهایی را می‌پذیرند که دارای سرمایه و اعتبار بسیار باشند. مؤسسان این گونه شرکتها بخشی از سرمایه شرکت را از راه فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌کند. در این گونه شرکتها، صاحبان سهام می‌توانند سهام خود را در بورس فروخته و در واقع مالکیت خود را به دیگران منتقل کنند.
شرکتهای فعالیت خاص
شرکت سهامی خاص گونه‌ای شرکت سهامی است که سهام آن قابل دادوستد در بورس اوراق بهادار نیست اما توسط مردم به راحتی قابل معامله است. هنگام تشکیل چنین شرکتی باید همه سرمایه آن در هنگام تأسیس توسط مؤسسان تأمین و بخشی از سرمایه در بانک سپرده‌گذاری شده باشد.
در شرکتهای سهامی خاص، همانند شرکت با مسئولیت محدود و بر خلاف شرکت تضامنی، مسئولیت هر یک از سهامداران در مورد بدهی‌های شرکت محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری شده در شرکت است و در صورت عدم کفایت مجبور نیستند اموال شخصی خود را در این راه مصرف نمایند.
در ایران تفاوت شرکتهای سهامی خاص با شرکت با مسئولیت محدود این است که شرکت با حداقل سه نفر سهامدار قابل تشکیل است و سهام نیز بدون نیاز به ثبت در دفتر اسناد رسمی قابل نقل و انتقال هستند و در شرکت مسئولیت محدود سرمایه به صورت اعلامی میباشد و هر چقدر که اعلام شود احتیاجی به واریز به حساب شرکت ندارد ولی در شرکت سهامی خاص الزاماً ۳۵٪ مبلغ اعلامی می‌بایست به صورت نقد به حساب شرکت واریز گردد و ۶۵٪ در تعهد مابقی ظرف ۵ سال تادیه گردد.
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن در موقع تأسیس منحصراً بوسیله مؤسسین تأمین می‌گردد. مدیر شرکت سهامی خاص نمی‌تواند خارج از سیستم سرمایه گذاران باشد.
انواع شرکت سرمایه گذاری بر حسب نوع مالکیت
از نظر نوع مالکیت:
شرکت سرمایه گذاری دولتی
مالکیت دولتی اشاره به اموالی دارد که مستقیماً تحت مالکیت و جزو دارایی دولت هستند و در مقابل اموال فردی یا مالکیت خصوصی قرار می‌گیرند. مالکیت دولتی ممکن است اشاره به مالکیت و کنترل هر گونه داراییها، صنایع یا شرکتها در سطح ملی و منطقه‌ای در کی کشور داشته باشد و نیز شامل اموال شهرداری هم بشود. روند آوردن یک دارایی به مالکیت دولتی به نام ملی سازی شهرت دارد. مالکیت دولتی یکی از سه شکل عمده از مالکیت است که در کنار مالکیت نیمه دولتی، خصوصی و تعاونی و مالکیت مشترک قرار می‌گیرد.
شرکت سرمایه گذاری خصوصی
شرکت های با مالکیت خصوصی ویژگی‌های زیر را دارند:
• در مالکیت افراد کمی قرار دارند.
• در هیچ بازار بورس خاصی حضور ندارند و سهامشان معامله نمی‌شود.
• هراندازه‌ای می‌توانند داشته باشند، از کسب و کارهای کوچک خانوادگی تا کسب و کارهای میلیاردی.
شرکت سرمایه گذاری وابسته به نهاد های عمومی غیردولتی
مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی از نظر ماده ۵ قانون محاسبات عمومی کشورواحدهای سازمانی مشخصی هستند که با اجازه قانون به منظور انجام وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارد، تشکیل شده یا می‌شود.
شرکت سرمایه گذاری مختلط
شرکت مختلط یا شرکت غیر سهامی گونه‌ای شرکت تضامنی است، که در آن چندین شخص به صورت مشترک، فعالیت‌های کارآفرینی مستقلی را، تحت نام یک شرکت اجرا می‌کنند. در مشارکت محدود، تعهدات یک یا چندین شریک در قبال بستانکاران این شرکت، محدود به سرمایه‌های آنان در شرکت است، (شرکای محدود) در حالی‌که دیگر شرکاء شخصاً در قبال بدهی شرکت، مسئولیت دارند، که این موضوع، مشارکت محدود را از شرکت تضامنی با مسئولیت محدود متمایز می‌نماید.
انواع شرکت سرمایه گذاری بر حسب پذیرش در بورس
از نظر پذیرش در بازار بورس:
شرکتهای پذیرفته شده در بورس
در بورس اوراق بهادار امکان معامله بر روی سهام شرکتهای پذیرفته شده ، تسهیل و نظارت می گردد.شرکتهای بورسی اصولا شرکتهایی هستند که یا قبلا دولتی بوده و توسط سازمان خصوصی سازی، سهام آنها عرضه شده و یا شرکتهایی که به وسیله پذیره نویسی عمومی سرمایه آنهاتامین شده و در حال فعالیت هستند . اصولا معامله بر روی شرکتهای پذیرفته شده در بورس آسان تر و با اطمینان بیشتری صورت می گیرد . چرا که این شرکتها در هنگام پذیرش باید دارای شرایط خاصی باشند ، که این شرایط به مثابه فیلتری میباشد ، که سهامداران با اطمینان بیشتری روی شرکتهایی که از این فیلتر عبور کرده اند، سرمایه گذاری می نمایند و همچنین پیدا کردن خریدار و فروشنده برای سهام شرکتهای بورسی به علت متمرکز بودن آسانتر است.ضمن اینکه دسترسی به اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده ، براحتی امکان پذیر است و سازمان بورس اوراق بهادار بر ارائه اطلاعات شرکتها و ارائه صورتهای مالی آنها نظارت می نماید.
شرکتهای خارج از بورس
بازار فرابورس، بازاری است که درآن سهام خارج از بازار بورس معامله می‌شود. معمولا، در این بازار سهام شرکتهای تازه تاسیس، شرکتهایی که تمایلی به ورود به بازار بورس ندارند و شرکتهایی که به هر دلیل از بازار بورس خارج شده‌اند، مورد معامله قرار می‌گیرند OTC ها در اکثر کشورهای دنیا، برخلاف ایران، بازارهای کاملا شناخته شده‌ای هستند که به علت سهولت نحوه حضور شرکتها و معاملات آنها، در بسیاری از موارد از بازارهای بورس نیز پرطرفدارتر می‌باشند. شرکت سرمابه‌گذاری آفتاب دریا نخستین شرکتی است که در ایران سیستم معاملات سهام شرکتهای خارج از بورس را راه‌اندازی کرده است. بازار فرابورس به رفع بسیاری از مشکلات شرکتهای خارج از بازار بورس، در جذب سرمایه، بازارگردانی سهام و از همه مهم‌تر نقدشوندگی سهام ایشان منجر خواهد شد. وجود بازار فرابورس در کنار بازار بورس اوراق بهادار این امکان را به شرکتها و سهامداران می‌دهد که قبل از ورود به بازار بورس، تجربه‌ای از حضور در یک بازار مشابه را در کارنامه خود ثبت نموده و با محاسبه نقاط ضعف و قوت خود آمادگی‌های لازم را برای ورود به بازار بورس اوراق بهادار کسب نمایند. به علاوه سهامداران با توجه به نحوه عملکرد شرکتها در بازار فرابورس، بعد از ورود شرکتها به بازار بورس اقدام به سرمایه‌گذاری می‌نمایند. ضمن آنکه حضور در بازار فرابورس برای سرمایه‌گذاران به مراتب نسبت به بازار بورس از ریسک کمتری برخوردار است (چرا که دیگر محدودیتی برای خرید و فروش وجود ندارد و سهام از نقدینگی بالائی برخوردار خواهند بود.)
