تفاوت سبدگردان و بازارگردان

بعضا سرمایه گذاران فکر می کنند که سبدگردانی و بازارگردانی هر دو یک فعالیت هستند که در بازار سرمایه صورت می گیرد. اما باید گفت که: سبدگردانی و بازارگردانی دو خدمت کاملات مجزا در بازار سرمایه هستند. به منظور بررسی تفاوت های سبدگردانی و بازارگردانی، باید ابتدا به بررسی هر کدام از این فعالیت ها بپردازیم و پس از آن وجوه افتراق بین این دو فعالیت در بازار سرمایه را بر شماریم.

بازارگردانی چیست؟

قیمت اوراق بهادار در بازار سرمایه بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. به همین دلیل اگر افرادی که حجم سرمایه بالایی دارند، تبانی کنند تا قیمت را بالا یا پایین ببرند؛ عموم سرمایه گذاران متحمل ضرر و زیان خواهد شد. موارد دیگری ازجمله: تصمیمات سیاسی، حوادث غیر مترقبه، شایعات و … هم به این نوسانت دفعی دامن زده و تعادل سیستم عرضه و تقاضا را از بین می برد. به منظور جلوگیری از این نوسانات دفعی در قیمت سهام بازارگردان ها وارد سهم می شوند و سعی می کنند تا از نوسانات دفعی سهم جلوگیری کنند.

وظیفه بازارگردان چیست؟

بازارگردان ها مقداری از سهام شرکت بورسی را به همراه مقداری سرمایه در اختیار دارند. در هنگامی که قیمت سهم کاهش پیدا می کند بازارگردان اقدام به خرید سهم کرده و در زمان افزایش قیمت هم موجودی سهم بازارگردان در بازار عرضه می شود. از آنجا که حجم خرید و فروش بازارگردان زیاد است با این کار نوسانات قیمت سهم کنترل شده و علاوه بر آن نقدشوندگی سهم هم تضمین می شود.

بازارگردان کیست؟

بر اساس قانون شرکت هایی که مجوز های لازم را از سازمان بورس و اوراق بهادار کسب کرده باشند می توانند مجوز بازارگردانی را دریافت کنند. بیشتر کارگزاری ها، مشاور سرمایه گذاری ها، تأمین سرمایه ها که به عنوان نهاد مالی در بازار سرمایه فعال هستند مجوز بازارگردانی را نیز دریافت می کنند.

صندوق سرمایه گذاری بازارگردانی

صندوق های بازارگردانی مقداری از سهم شرکت هایی که سهام آن در بازار سرمایه عرضه شده است را در اختیار دارند و با عرضه این سهام در بازار کسب منفعت می کنند. برای مثال بازارگردان یک سهم را در منفی ۲ خریداری می کند و در در مثبت دو می فروشد. با اینکار صندوق علاوه بر کسب منفعت جلو حرکت دفعی سهم را می گیرد و با عرضه سهم در قیمت مثبت ۲ تقاضای بازار را از بین می برد.
نکته حائز توجه این است که افراد حقیقی و حقوقی نمی توانند روی این صندوق ها سرمایه گذاری کنند و صرفا شرکت هایی که سهم و منابع مالی خود را می خواهند در اختیار بازارگردان قرار دهند با صندوق سرمایه گذاری بازارگردانی تعامل می کنند.

مزیت های بازارگردانی

بازارگردانی مزایای زیادی برای بازار سرمایه و شرکت های بورسی دارد که برخی از این مزایا عبارتند از:
• جلوگیری از نوسانات قیمت سهم در بازار به علت دستکاری در قیمت یا اتفاقات غیر منتظره
• بالابردن نقدشوندگی سهم برای سرمایه گذاران در بازار سرمایه
• کنترل میزان ریسک سرمایه گذاران روی سهام به واسطه کنترل قیمت سهام
• جلوگیری از قفل شدن سهم در صف خرید و فروش (با عرضه سهم و خرید آن) و بالا بردن پویایی بازار
• صندوق های بازارگردانی کارمزد کمتری را پرداخت می کنند.

سبدگردانی چیست؟

نام دیگر سبدگردانی، مدیریت پرتفوی (Portfolio management) است. سبدگردانی یک خدمت ویژه در بازار سرمایه است که به سرمایه گذاران ارائه می شود. سبد گردان‌ها شرکت‌هایی با مجوز رسمی از سازمان بورس و اوراق بهادار هستند و تحلیلگران خبره که مدارک لازم را از سازمان بورس اخذ کرده اند در این شرکت ها فعالیت می کنند. شرکت سبدگردان با استفاده از دانش این تحلیلگران و رصد دائمی اخبار اقتصادی از نوسانات بازار سرمایه کسب منفعت می کنند. بخش عمده ای از سود کسب شده عاید سرمایه گذار می شود و بخشی از آن نیز به شرکت سبدگردان تعلق می گیرد.
در این بین، برخی افراد حقیقی هم اقدام سبد گردانی برای سرمایه گذاران می کنند. هرچند سبدگردانی به واسطه این افراد جذابیت های خاص خود را دارد؛ اما به واسطه معتبر نبودن، عدم ارائه سابقه سبدگردان، عدم شفافیت فعالیت سبدگردان، واریز پول به حساب فرد سبدگردان و … ریسک این فعالیت به شدت بالاست و توصیه می شود از شرکت هایی که مجوز های سازمان بورس را دارند به این منظور استفاده شود.

مزایای سبد گردانی

• اختصاصی بودن
شرکت‌ سبدگردان، میزان ریسک‌پذیری و اهداف مالی سرمایه گذاران را مورد سنجش قرار داده و بر همان اساس سبدی متشکل از: سهام، اوراق، حق تقدم، صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و صندوق سرمایه‌گذاری سهامی را متناسب با شخصیت سرمایه‌گذاری شما برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کند. به عبارت دیگر اگر سرمایه گذار ریسک پذیر نباشد صرفا سهم هایی برای او خریداری می شود که ریسک پایینی دارد و احتمال زیان سرمایه گذار حداقلی ترین حالت ممکن است. هر مقدار که ریسک پذیری سرمایه گذار بیشتر باشد؛ امکان سود آوری و احتمال زیان هم برای سرمایه گذار بیشتر می شود.
در بحث اختصاصی بودن باید گفت که سرمایه سرمایه گذاران با یک دیگر تجمیع نمی شود. هر سرمایه گذار یک سبد مختص به خود را دارد و به صورت جداگانه برای او خرید و فروش صورت می گیرد.
• عدم نیاز به وقت و دانش
در سبد گردانی دیگر نیازی به مهارت و وقت‌گذاری نیست. شرکت سبدگردان وظیفه دارد تا خرید و فروش سهام را برای سرمایه‌گذار انجام دهد و سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر ساعتی وضعیت سهام‌های خود را چک کنند.
• معافیت از مالیات
جذابیت مالی یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه است؛ دولت‌ها برای افزایش جذابیت این بازار و هدایت بخشی از نقدینگی کشور به بازار سرمایه، برای معاملات بورسی معافیت مالیاتی در نظر می‌گیرند. سرمایه گذاران با سرمایه گذاری در این بخش می توانند از این مزیت استفاده کنند و برای سرمایه گذاری خود مالیات پرداخت نکنند.

نحوه قرارداد سبدگردانی

قبل از هرگونه مشارکت مالی، یک قرارداد منعقد می‌شود. در این حالت نیاز است سرمایه‌گذار با یک شخص حقوقی(شرکت سبدگردان) قرارداد ببندد؛ تا در آن میزان سرمایه ورودی، میزان کارمزد سبدگردان، مدت قرارداد، شرایط فسخ، نحوه حل اختلاف و … را مشخص و شفاف کند.

مجوز سبدگردانی

مجوز سبد گردانی: تمامی شرکت هایی که توانایی صدور کد prx را برای سرمایه گذاران سبدگردانی دارند؛ مجوزات لازم را از سازمان بورس و اوراق بهادار کشور گرفته اند. سازمان بورس برای اینکه ریسک سرمایه گذاران سبد گردانی را از این جهت کاهش دهد، با اخذ سوابق شرکت ها، بررسی صلاحیت افراد، سطح توانایی مالی شرکت و … شرکت های درخواست کننده را فیلتر می کند. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شرکت مجوز سبدگردانی را دارند.

کارمزد سبدگردانی

شرکت های سبدگردان بر اساس قراردادی که با سرمایه گذار منعقد می کنند دو کارمزد از سرمایه گذاران دریافت می کنند. کارمزد اول کارمزد مدیریت سرمایه است که در اغلب شرکت های سبدگردان معادل یک درصد سالانه ارزش سبد است که به صورت روزانه محاسبه می شود. (میزان ارزش هر روز سبد ضرب در یک درصد و تقسیم بر ۳۶۵)
کارمزد دومی که شرکت سبدگردان دریافت می کند کارمزد متغیری است که بر اساس عملکرد از سرمایه گذار اخذ می شود. در صورتی که سرمایه گذار بیش از ۲۰ درصد سالانه سود کند. مازاد ۲۰ درصد سود حاصل شده به نسبت ۸۰ به ۲۰ (به نفع سرمایه گذار) بین شرکت سبدگردان و سرمایه گذار تقسیم می شود.
برای مثال اگر شما ۱۰ میلیارد تومان داشته باشید و ۶۰ درصد سود کرده باشید؛ ۲۰ درصد ابتدایی کارمزدی ندارد، از ۴۰ درصد باقی مانده ۸ درصد به شرکت سبدگردان و ۳۲ درصد به سرمایه گذار اختصاص پیدا می کند. در نهایت ۵۲ درصد از سود به سرمایه گذار میرسد.

ارکان سبدگردانی

برای انجام فعالیت سبدگردانی ارکان مختلفی درگیر هستند تا این اقدام به صورت قانونی صورت پذیرد. این ارکان به دو دسته نظارتی و اجرایی تقسیم بندی می شوند. سازمان بورس عالی ترین نهاد نظارتی بر فعالیت های شرکت سبدگردان است و علاوه بر آن امین سبد که شخصی حقوقی و مورد تأیید سازمان است برای هر سبدگردان تعیین می شود و نقش نظارتی ایفا می کند.
در بخش اجرایی هم مدیر سبدگردانی عالی ترین بخش شرکت سبدگردان است. کارگزار معاملات را سازماندهی می کند و تحلیلگرانی که مجوز های سازمان را دریافت کرده اند اجرایی ترین بخش شرکت سبدگردان هستند. شرکت سپرده گذاری مرکزی هم نقش تأیید سرمایه گذار، ثبت نقل و انتقالات هر فرد و صدور کد PRX را بر عهده دارد.

تفاوت سبدگردانی و بازارگردانی

با توجه به موارد گفته شده مشخص شد که سبدگردانی و بازارگردانی دو خدمت کاملا مجزا در بازار سرمایه هستند و اشتراک یا شباهتی بین فعالیت آنها دیده نمی شود. به واسطه نزدیکی اسم این دو فعالیت با هم و عدم آشنایی سرمایه گذاران با نهاد های مختلف فعال در بازار سرمایه این اشتباه به صورت رایج بین سرمایه گذاران است که بازارگردانی همان سبدگردانی است.