شاید برای خیلی از سرمایه گذاران این سؤال وجود داشته باشد که تفاوت سبدگردانی با صندوق سرمایه گذاری در چیست؟! کدام یک برای سرمایه گذاری بهتر است؟! چه تفاوت هایی میان این دو فعالیت وجود دارد؟! برای پاسخ دادن به این سؤالات سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری را به صورت کامل بررسی می کنیم تا مطلب به صورت کامل شفاف گردد.
سبدگردانی چیست؟
سبدگردانی یا مدیریت پورتفوی (portfolio managment) یک خدمت ویژه در بازار سرمایه است. سرمایه گذار، سرمایه خود را در اختیار شرکت سبدگردان قرار می دهد تا شرکت سبدگردان با توجه به شخصیت مالی (میزان ریسک پذیری) سرمایه گذار، به صورت اختصاصی برای او اقدام به خرید و فروش سهام نماید.
مزیت سبدگردانی
از آنجا که سبدگردانی یک خدمت ویژه در بازار سرمایه به حساب می آید؛ مزیت های خاص خودش را هم دارد. از مهم ترین مزیت های سبدگردانی می توان به این موارد اشاره کرد:
• سرمایه گذاری اختصاصی: در سبدگردانی سرمایه سرمایه گذار به صورت اختصاصی مدیریت می شود. به عبارت دیگر می توان گفت که خبری از تجمیع سرمایه ها و مدیریت یکجای سرمایه ها نیست و هر سبد به صورت جداگانه مدیریت می شود. در ابتدای فرآیند سبدگردانی میزان ریسک پذیری سرمایه گذار مشخص می شود و در طی دوره سبدگردانی بر اساس میزان ریسک پذیری سرمایه گذار، خرید و فروش ها انجام می شود. اگر شما فرد کم ریسکی باشید، سبدگردان برای شما سهم های با ریسک بالا برای شما خریداری نمی کند و اگر ریسک پذیر باشید؛ مقداری از سبد شما به سهم های با ریسک بالا اختصاص پیدا می کند تا امکان سود سازی شما افزایش پیدا کند.
• سامانه نظارتی: مزیت دیگر سبدگردانی این است که بعد از عقد قرارداد سبدگردانی، کد prx برای سرمایه گذاران صادر می شود. سرمایه گذار می تواند از طریق پرتابلی که برای او در نظر گرفته شده وارد سامانه شود و روی عملکرد سبدگردان نظارت داشته باشد. سرمایه گذار می تواند مشاهده کند که چه سهمی برای او خریداری شده و چه سهمی فروش رفته است. همچنین می تواند گزارش های متفاوتی از جمله گزارش سود و زیان را از این سامانه دریافت نماید.
• امکان نوسان گیری: هنگامی که بازار در حال نوسان است؛ سرمایه های خرد می تواند وارد بازار یک سهم شود و بعد از کسب مقدار محدودی سود، سرمایه از آن سهم خارج شده و وارد سهمی دیگر شود. این اتفاق صرفا در سرمایه های کوچک امکان تحقق دارد و برای سرمایه های بزرگ نمی شود از فنون نوسان گیری استفاده کرد.
• سود سبدگردان در گرو سود شماست: سبدگردان ها دو کارمزد متفاوت از سرمایه گذاران اخذ می کنند که در ادامه به صورت تفصیلی به آن می پردازیم. بخش مهمی از کارمزد شرکت سبدگردان وابسته به میزان سودی است که برای سبد سرمایه گذار ساخته است. هرچه این سود بیشتر باشد؛ درآمد شرکت سبدگردان هم بیشتر است. لذا شرکت سبدگردان تمام تلاش خود را می کند تا سود بیشتری برای سرمایه گذاران بسازد.
• پشتیبانی: از آنجا که سبدگردانی خدمت ویژه ای در بازار سرمایه است؛ سرمایه گذاران هم انتظار دریافت خدمات ویژه ای دارند. پشتیبانی های لازم از سرمایه گذار در طی دوره سبدگردانی به حساسیت و دقت بالاتری صورت می گیرد و سرمایه گذار می تواند علاوه بر اخذ پشتیبانی از گزارشات تحلیلی شرکت نیز استفاده نماید.
کارمزد سبدگردانی
فعالیت سبدگردانی دو کارمزد مجزا دارد که سرمایه گذار باید آن را پرداخت نماید.
• کارمزد ثابت: این کارمزد بر اساس میزان سرمایه سرمایه گذار محاسبه و دریافت می شود. در اکثر شرکت های سبدگردان میزان این کارمزد معادل یک درصد از سرمایه است که به صورت روز شمار محاسبه می شود. برای محاسبه باید ارزش روزانه سرمایه را ضرب در یک درصد کنید و عدد حاصل را تقسیم بر ۳۶۵ نمایید. عدد حاصل کارمزد روزانه را به شما نمایش می دهد و از جمع این کارمزد ها کارمزد سالانه مشخص می شود. این کارمزد ارتباطی با میزان سود یا زیان سرمایه گذار ندارد.
• کارمزد متغیر: این کارمزد بر اساس عملکرد شرکت سبدگردان است. اگر سرمایه سرمایه گذار کمتر از ۲۰ درصد در طی یک سال رشد کرده باشد؛ هیچ کارمزد متغیری از سرمایه گذار دریافت نمی شود. در صورتی که سرمایه گذار بیش از ۲۰ درصد در طی سال سود کرده باشد؛ از مازاد آن ۲۰ درصد به شرکت سبدگردان اختصاص پیدا می کند.
برای مثال اگر در طی سال ۶۰ درصد سود محقق شده باشد. ۲۰ درصد ابتدایی معاف از کارمزد است؛ از ۴۰ درصد باقی مانده ۲۰ درصد سهم شرکت سبدگردان و ۸۰ درصد هم سهم سرمایه گذار است. در نهایت ۵۲ درصد سود به سرمایه گذار و ۸ درصد سود به شرکت سبدگردان می رسد.
نکاتی مهم در خصوص سبدگردانی
در رابطه با سبدگردانی مهم ترین نکته مزیت و کارمزد سبدگردانی است. اما نکات دیگری نیز وجود دارد که مختصرا به آنها اشاره می کنیم:
• سود تضمینی وجود ندارد: سبدگردانی مانند سایر فعالیت های بازار سرمایه همواره مقداری ریسک را به همراه خود دارد. هر چند شرکت های سبدگردان سعی می کنند تا با گرد هم آوردن تحلیل گران حاذق و بررسی مداوم بازار احتمال زیان را به صفر نزدیک کنند؛ اما بازهم احتمال زیان وجود دارد. به همین دلیل و بر طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار هیچ شرکت سبدگردانی اجازه ندارد تا سود را برای مشتریان خود تضمین نماید
• مراقب کلاهبرداران باشید: برخی افراد سودجو خود را نماینده شرکت های معتبر معرفی می کنند و به دنبال شیادی از این طریق هستند. حتما قبل از عقد قرارداد برای سبدگردانی مجوز های شرکت را بررسی و صحت سنجی کنید. شرکت های سبدگردان مجوز رسمی از سازمان بورس و اوراق بهادار دارند و در سایت سازمان بورس نیز معرفی شده اند.
• حداقل سرمایه گذاری: از آنجا که سبدگردانی برای سرمایه گذاران به صورت اختصاصی صورت می گیرد؛ حداقل سرمایه برای این کار در اغلب شرکت های سبدگردان یک میلیارد تومان است.
صندوق سرمایه گذاری چیست؟
یکی دیگر از روش های سرمایه گذاری در بازار سرمایه، سرمایه گذاری کردن در صندوق های سرمایه گذاری است. صندوق های سرمایه گذاری، سرمایه خرد را از سرمایه گذاران دریافت کرده و بر اساس ماهیتی که دارند اقدام به سرمایه گذاری در بخش مربوطه می کنند و به سرمایه گذاران خود واحد (یونیت) سرمایه گذاری واگذار می کنند. رشد ارزش این واحد ها معادل میزان سودی است که سرمایه گذار کسب می کند.
مدل های صندوق سرمایه گذاری
به صورت کلی صندوق های سرمایه گذاری به دو مدل تقسیم می شوند:
• صندوق های ETF: واحد های این صندوق ها در بازار سرمایه قابل خرید و فروش است و سرمایه گذاران می توانند همان طور که نماد های بورسی را خرید و فروش می کنند واحد های این صندوق ها را هم خرید و فورش کنند.
• صندوق های صدور ابطالی: واحد های این صندوق ها در بازار سرمایه قابل خرید و فروش نیست و به منظور سرمایه گذاری در صندوق های صدور ابطالی باید از طریق سایت صندوق یا اپلیکیشن های مورد تأیید صندوق اقدام های لازم صورت پذیرد. پس از درخواست ابطال سرمایه شما به شماره حساب معرفی شده واریز می گردد.
انواع صندوق سرمایه گذاری
صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند و هر کدام برای پاسخ به بخشی از نیاز های بازار طراحی شده اند. پر کاربرد ترین صندوق های سرمایه گذاری در بازار سرمایه عبارتند از:
• صندوق درآمد ثابت: بزرگترین و پر تقاضا ترین صندوق بازار سرمایه، صندوق درآمد ثابت است. این صندوق ها ریسک بسیار کمی دارند و حجم زیادی از منابع خود را (بین ۷۵ تا ۹۰ درصد) روی اوراق سرمایه گذاری می کنند. مابقی منابع صرف خرید سهام در بازار سرمایه می شود. سود صندوق های درآمد ثابت کمی بیشتر از سود بانکی بوده و به صورت روزشمار محاسبه می شود.
• صندوق طلا: gold fund یا صندوق طلا صندوقی است که وجوه سرمایه گذاران به دو بخش تقسیم می کند. بخش اول که بیش از ۷۰ درصد از منابع است را روی خرید سکه و اوراق مبتنی بر طلا سرمایه گذاری کرده و بخش دوم که کمتر از ۳۰ درصد از منابع صندوق است را روی صندوق های درآمد ثابت سرمایه گذاری می کند. بازدهی این صندوق ها به رشد نرخ ارز و رشد قیمت طلای جهانی بستگی دارد.
• صندوق سهامی: صندوق های سهامی کاملا برعکس صندوق درآمد ثابت عمل می کنند. این صندوق ها بین ۷۰ تا ۹۰ درصد از منابع جذب شده از سرمایه گذاران را در سهام سرمایه گذاری کرده و مابقی منابع را صرف خرید اوراق می کنند. صندوق سهامی ریسک بالایی دارد؛ در زمانی که بازار در حال صعود است این صندوق می تواند سود زیادی را عاید سرمایه گذاران نماید و در زمان ریزش نیز سرمایه گذاران متحمل ضرر و زیان می شوند. ریسک بالای صندوق سهامی ظرفیت بالقوه سود بیشتر را برای شما فراهم می کند. اما باید باد دقت روی این صندوق ها سرمایه گذاری کنید.
• صندوق مختلط: افرادی که نه به سود صندوق درآمد ثابت راضی هستند و نه می توانند ریسک زیاد صندوق سهامی را پذیرا باشند؛ باید از ظرفیت صندوق مختلط استفاده کنند. صندوق مختلط سرمایه خرد را از سرمایه گذاران جذب می کند و نیمی از آن را در اوراق و نیم دیگر را در سهام سرمایه گذاری می کند. با این کار ریسک سرمایه گذاری کاهش پیدا می کند و از طرفی احتمال سود بیشتر از بازدهی صندوق درآمد ثابت فراهم می شود.
• صندوق جسورانه: سرمایه گذاری جسورانه یا خطر پذیر (VC) به سرمایه گذاری هایی اطلاق می شود که سرمایه گذاران روی استارتاپ ها و یا شرکت هایی که در حال رشد هستند سرمایه گذاری می کنند. در این شرکت ها ریسک های بالقوه بسیار زیادی وجود دارد و احتمال موفقیت پایین است. صندوق های جسورانه تعدادی از این استارتاپ ها و شرکت ها را انتخاب می کنند و روی آنها سرمایه گذاری می کنند. در صورت موفق شدن پروژه ها، سود خوبی عاید سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی که در صندوق جسورانه سرمایه گذاری کرده اند می شود.
• صندوق بازارگردانی: برای اینکه قیمت سهم در بازار سرمایه با نوسان های زیاد در مدت زمان کم مواجه نشود و یا افرادی که سرمایه های کلان دارند نتوانند به راحتی به قیمت سهم نوسان بدهند؛ بازارگردان ها روی سهم های بازار فعالیت می کنند. بازارگردان ها مقداری سهم و وجه نقد در اختیار دارند، در زمانی که قیمت سهم صعودی باشد؛ با عرضه سهم و در زمانی که قیمت سهم نزولی باشد با ایجاد تقاضا در سهم بازار را کنترل می کنند. امکان سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در این صندوق ها وجود ندارد.
علاوه بر این صندوق ها صندوق های دیگری هم در بازار سرمایه فعالیت می کند. صندوق هایی مانند صندوق زمین و ساختمان، صندوق املاک و مستغلات، صندوق در صندوق، صندوق شاخصی، صندوق مبتنی بر کالا، صندوق پروژه و … که حجم سرمایه کمتری را نسبت به صندوق های ذکر شده دارند.
پس از بررسی این موضوع که صندوق سرمایه گذاری چه چیزی است و در سبدگردانی چه اتفاقی می افتد؛ نوبت به این میرسد تا تفاوت میان صندوق سرمایه گذاری و سبدگردانی را بررسی نماییم.
تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری
هر دو خدمت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری، از روش های غیر مستقیم سرمایه گذاری در بورس هستند. هدف این فعالیت هم سود رساندن به سرمایه گذاران است. اما در عمل این دو فعالیت تفاوت هایی دارند که به این شرح است:
• حجم سرمایه اولیه: از آنجا که سبدگردانی یک فعالیت شخصی سازی شده است، حداقل سرمایه گذاری در آن یک میلیارد تومان است. اما در صندوق های سرمایه گذاری حداقل میزان سرمایه گذاری به اندازه خرید یک واحد از صندوق است که معمولا کمتر از صد هزار تومان قیمت دارند. در صندوق سرمایه های خرد می تواند وارد بازار شود اما این مبالغ مناسب سرمایه گذاری در سبدگردانی نیست.
• تفاوت در مالکیت: زمانی که شما در سبدگردانی سرمایه گذاری می کنید، شرکت سبدگردان برای شما خرید و فروش می کند. سهم های خریداری شده در مالکیت شما است. اما در صندوق سرمایه گذاری شما مالک سهم خریداری شده نیستید و صرفا براساس ارزش دارایی های صندوق، ارزش دارایی سرمایه گذاری شده در صندوق نیز مشخص می گردد.
• تفاوت در نظارت سرمایه گذار: در سبدگردانی برای هر مشتری کد PRX صادر می شود و مشتری می تواند تمام فعالیت هایی که روی سبد انجام می شود را رصد کند. ببیند چه سهم هایی برای او خرید و فروش شده و از آن گزارش گیری کند. فعالیت سبدگردانی کاملا شفاف است. در صندوق های سرمایه گذاری خرید و فروش ها به تشخیص مدیر صندوق انجام می شود و ریسک پذیری افراد هیچ اهمیتی در این بخش ندارد. همچنین سرمایه گذار دسترسی ندارد تا متوجه بشود چه سهمی خریداری شده و چه سهمی فروش رفته است. سرمایه گذار صرفا از طریق مشاهده NAV صندوق می تواند متوجه میزان سود یا زیان خود بشود.
• تنوع دارایی ها: سبدگردانی بسته به میزان سرمایه سرمایه گذار و میزان ریسک پذیری او سبد سهامی را تشکیل می دهد که این سبد کمتر از ده سهم را در خود جای می دهد اما در صندوق سرمایه گذاری با توجه به حجم زیاد سرمایه تعداد سهم هایی که خریداری می شود بیشتر از سبدگردانی است. صندوق های سرمایه گذاری از صنایع مختلف بازار سهام خریداری می کنند تا احتمال سودآوری خود را افزایش دهند.
• میزان ریسک پذیری: قبل از شروع فعالیت سبدگردانی از سرمایه گذاران درخواست می شود تا فرم ریسک پذیری را تکمیل کنند. معاملات صورت گرفته نیز بر اساس همین فرم ریسک پذیری صورت می گیرد ولی در صندوق سرمایه گذاری سرمایه گذاران فرمی را تکمیل نمی کنند و ریسک پذیری آنها ارزیابی نمی شود. در صندوق های سرمایه گذاری فقط می توان بر اساس ماهیت آنها ریسک پذیری را تقسیم کرد (صندوق سهامی ریسک بالایی دارد، صندوق درآمد ثابت ریسک کمی دارد و …) و تصمیمات سرمایه گذار اثری ندارد.
• کارمزد فعالیت: میزان کارمزد در صندوق های سرمایه گذاری بسیار ناچیز است و کمتر از یک درصد است. از این جهت صندوق سرمایه گذاری جذابیت بالاتری دارد اما سبدگردانی به واسطه این که به صورت شخصی سازی شده معاملات سرمایه گذاران ساماندهی می شود؛ کارمزد بالاتری دارد.
سبدگردانی یا صندوق سرمایه گذاری؟
کدام یک مناسب من است؟ تا اینجا در رابطه با سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری نکاتی بیان شد و به تفاوت های آنها اشاره کردیم. سؤال اصلی این است که با توجه به مزایا و معایب هر کدام، سرمایه گذاری در کدام یک برای ما بهتر است؟! در پاسخ باید گفت که بهتر بودن هر کدام به شخصیت و برنامه شما بستگی دارد. اگر تمایل دارید تا نظارت کامل روی خرید و فروش ها داشته باشید، از تحلیل های شرکت استفاده نمایید و پشتیبانی کاملی را در رابطه با سرمایه گذاری خود دریافت کنید؛ سبدگردانی گزینه مناسبی برای شماست ولی باید کارمزد بیشتر آن را هم بپردازید.
اگر تصمیم شما سرمایه گذاری در صندوق است؛ کارمزد شما به مراتب کمتر از حالت سبدگردانی است. اما از خرید و فروش های صندوق سرمایه گذاری خبر ندارید و گزارشی به شما داده نمی شود. همچنین معاملات بر اساس میزان ریسک پذیری شما صورت نگرفته و شما باید با توجه به میزان ریسک پذیری خود صندوق مورد نظر (درآمد ثابت کم ریسک، مختلط، ریسک متوسط، سهامی ریسک بالا و ….) را انتخاب نمایید.
شما می توانید با تکمیل کردن فرم ریسک پذیری، میزان ریسک خود را ارزیابی کنید و از پیشنهاد های شخصی سازی شده سبدگردان پاسارگاد بهره ببرید. در انتهای این فرم با توجه به شخصیت مالی شما، یک یا دو پیشنهاد مدل سرمایه گذاری ارائه می شود. همچنین می توانید با پر کردن فرم مشاوره از مشاوره رایگان کارشناسان سرمایه گذاری این شرکت بهره مند شوید.