بعضی از اشخاص علی‌رغم تمایل برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس، زمان لازم برای آموزش ها ی مورد نیاز بورس و یادگیری مفاهیم مربوطه را ندارند. سبدگردانی اختصاصی، از جمله روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم است که می‌تواند برای این دسته از سرمایه‌گذاران مناسب باشد. بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، سبدگردان شخصیتی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به‌منظور کسب انتفاع، به خریدوفروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد.
اگر بخواهیم به شکل ساده تری موضوع رو بیان کنیم ، سبدگردانی به معنای سپردن دارایی‌ها به یک شخص حقوقی مجاز است تا تصمیم‌گیری برای خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار را به جای سرمایه‌گذار انجام دهد. سبدگردان به پشتوانه تخصص و تجربه خود و در راستای کسب سود برای سرمایه‌گذار، دارایی‌ها را به طور صحیح در سبد سرمایه‌گذاری می‌چیند. این دارایی‌ها می‌تواند شامل وجه نقد، سهام، اوراق خزانه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق سکه بهار آزادی و… باشد. مالکیت این سبد به صورت کامل به سرمایه‌گذار تعلق داشته و تنها مدیریت آن توسط سبدگردان اختصاصی انجام می‌شود.
ارائه این خدمت مالی به سرمایه‌گذاران در دنیا قدمتی بیش از نیم قرن دارد. در بازار نوپای ایران پس از تجربه ایجاد صندوق های سرمایه گذاری، اخیرا «سبد گردانی» مورد توجه قرار گرفته است. تا پیش از این نیز تجربه سبدگردانی به‌طور غیررسمی در یک دهه اخیر در بورس تهران وجود داشته است.
در آذرماه سال ۱۳۸۴ با تصويب قانون بازار بورس و اوراق بهادار، فعاليت شركت‌هاي سبدگردان در ايران به صورت رسمي و قانوني شروع شد. اولين شركت سبدگردان در سال ۱۳۹۰ تاسيس شد اما امروزه ده‌ها شركت سبد گردان، با شيوه‌هاي مختلف، در بازار سرمايه فعاليت مي‌كنند. سبدگرداني در واقع تصميم به فروش، نگهداري يا خريد اوراق بهادار به نام سرمايه گذار معين، در قالب قراردادي مشخص، به منظور كسب انتفاع براي سرمايه گذار، تعريف مي‌شود.
مطلب پیشنهادی: کارمزد سبدگردانی
در اجراي بند (۲ ) ماده ي ۷ قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب آذر ماه ۱۳۸۴ ،اين دستورالعمل بـه منظور تعيين چگونگي تأسيس و فعاليت سبدگردان موضوع بند ۱۷ ماده ي ۱ قانون مذكور، به تصـويب هيأت مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد.
تأسيس هر نوع شخص حقوقي كه در نام خود از يك يا هر دو كلمه ي “سبدگرداني” و “سبدگردان” استفاده نمايـد يـا تغيير نام يك شخص حقوقي تأسيس شده به نامي كه در آن از يك يا دو كلمه ي مذكور استفاده شود، منوط به دريافت مجوز تأسيس از سازمان است و آن شخص حقوقي بايد ضمن احراز شرايط مذكور در اين دسـتورالعمل، تقاضـاي ثبـت خود را به عنوان سبدگردان موضوع بند ۱۷ ماده ي ۱ قانون بازار اوراق بهادار، به سازمان ارائه دهد. همچنين تصدي بـه فعاليت سبدگرداني ( كه در بند ۴ ماده ي ۱ اين دستورالعمل تعريف شده است) به موجب بند ۱ مـاده ي ۴۹ قـانون بـازار اوراق بهادار، مستلزم اخذ مجوز فعاليت از سازمان است و سازمان اشخاصي را كه بدون دريافت مجوز لازم، مبـادرت بـه اين فعاليت نمايند، به موجب مادهي ۵۲ قانون بازار اوراق بهادار تحت پيگرد قانوني قرار ميدهد.
اخذ مجوز جداگانه برای فعالیت سبدگردانی
در زمانی که مجوز تأسیس شرکت سبدگردانی و یا تبدیل آن شرکت را داشته باشید، این مورد شما را نسبت به اخذ مجوز فعالیت سبدگردانی بی نیاز نمی‌سازد. برای شروع فعالیت سبدگردانی نیز باید به صورت جداگانه‌ای مجوز کسب کنید. بنابراین اشخاص حقوقی می‌توانند با داشتن شرایط لازم و کافی، فرم های مربوط به تقاضای دریافت مجوز فعالیت سبدگردانی را تکمیل، امضا و ارسال نمایید.
سرمایه لازم برای تاسیس شرکت سبدگردان
طبق ابلاغیه قانونی که توسط سازمان بورس اوراق بهادار اعلام شده است، حداقل میزان سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سبدگردان برابر توافقی است که سرمایه گذار با شرکت سبدگردان انجام می دهد.
وظایف قانونی سبدگردان
دستورالعمل موجود در زمینه فعالیت سبدگردان، او را ملزم می‌سازد تا قبل از اقدام به سبدگردانی اختصاصی، اطلاعات کامل از مشتری را در قالب فرم‌هایی که از قبل تعیین شده، وارد نماید و آن را تحلیل کند. طبق یک ماده قانونی در این خصوص و تبصره حاصل از آن، باید اهداف، اصول و محدودیت‌های تعیین شده را رعایت کند. آنها را به مشتری اعلام کرده و از او تایید بگیرد. طبق قوانین جدید در سبدگردانی بدون تحلیل ساخت یافته اطلاعات مشتری، سبدگردانی نباید انجام گیرد. همچنین، تارنمای موجود سبدگردان نباید شامل خریدهایی باشد که مشتری نسبت به آنها رضایت ندارد، در غیر این صورت تخلف محسوب می‌گردد.
گزارش دهی
سبدگردان به نام شخص سرمايه گذار مشغول انجام فعاليت و معامله مي‌شود بنابراين وظيفه دارد تا در شرايطي گزارشي كامل از فعاليت‌هاي خود در مقاطع مورد نظر هر دو طرف ارائه دهد و در آن از فعاليت‌هاي خود در زمينه خريد و فروش يا نگهداري سهام و… در مقاطع روزانه، هفتگي، ماهانه و ساليانه اطلاعاتي را در اختيار سرمايه گذار قرار دهد.
قوانین موجود در خصوص فعالیت سبدگردان و مشتری
قوانین جدیدی تنظیم شده است تا در زمان تضاد منافع اولویت را به سرمایه گذار اختصاص می‌دهد. در خصوص کارمزدهای مصوب نیز، باید طبق قوانین عمل شود و اگر روش دیگری مدنظر سبدگردان باشد، قبل از اجرایی شدن حتماً باید ذیل مجوزهای مورد تایید سازمان قرار بگیرد. روش محاسبه کارمزد، سرمایه اولیه، سقف آن و محاسبات دیگر نیز باید با توافق مشتری باشد. همچنین، در ظرف یک روز کاری پس از بسته شدن قرارداد بین سبدگردان و مشتری، باید کد سبدگردانی اختصاص یابد.
قوانین جدید درباره فعالیت سبدگردان
علاوه بر این، اقداماتی در خصوص تکمیل فرم تخصصی و ارسال یک نسخه از قرارداد به شرکت سپرده گذاری تحویل داده شود. سبدگردان باید حتما برای هر قرارداد سبدگردانی، حساب بانکی جداگانه‌ای افتتاح نماید. این حساب‌ها باید به تایید امین برسد و در نزد او ثبت شود. همچنین، سبدگردان باید تمامی معاملاتی که به نام مشتری انجام می‌دهد در نرم‌افزار مخصوص سبدگردانی ثبت نماید. هر گونه تغییری در نرم‌افزار نیز باید بلافاصله به اطلاع سازمان برسد و تایید گردد. کلیه بدهی‌ها، دارایی‌ها، درآمدها و هزینه‌ها نیز باید منعکس گردد. به علاوه، تمامی اسناد و مدارک باید حداقل به مدت ۵ سال نگهداری شوند. سازمان بورس می‌تواند به صورت ادواری و هر زمانی که خود نیاز بداند، مکان، مدارک و هرگونه مستندات دیگری را که متعلق به سبدگردان است مورد بازرسی ویژه قرار دهد.
